Fiiller (5): tamamlanmamış geçmiş zaman - düzenli (onvoltooid verleden tijd - regelma
Fiiller (5): tamamlanmamış geçmiş zaman - düzenli (onvoltooid verleden tijd - regelma
Fiiller (5): tamamlanmamış geçmiş zaman - düzenli (onvoltooid verleden tijd - regelmatig)
Hollandaca’daki tamamlanmamış geçmiş zaman, masal veya gündelik hayattaki olayları anlatmakta kullanılir:
Er was eens een prins ... Bir zamanlar bir prens vardi ...
en ze leefden nog lang en gelukkig. ve sonsuza dek mutlu yaşadılar.
Ik was in de stad, ik liep over Şehirdeydim, meydanda yürüyordum
het plein en toen gleed ik uit ve bir muz kabuğuna basıp kaydım.
over een bananenschil.
Düzenli fiilerin tamamlanmamış geçmiş zamanını oluşturmak için, sadece kuralları uygulamak yeterlidir. Şimdiki zamanda olduğu gibi, fiilin mastar hali ile başlanır ve ardından sondaki –en eki atılır
3. yeni bir basamak gerekli olup, bu basamkta fiilin yazılışı düzeltilmeden önce, fiilin -en
eki atılmış halinin son harfine bakılır. Bu son harfe bağlı olarak ya -te(n) ya da -de(n) eki eklenir:
-te(n): eğer son harf -ch, -f, -k, -p, -s veya -t ise (aklılda kolay kalması için: soft ketchup kelimesinin sessizlerini kullanın)
-de(n): eğer son harf diğer sessiz harflerden biri veya herhangi bir sesli harf ise.
İmla düzeltilir (basamak 4) ve geçmiş zaman için gerekli olan ek eklenir (basamak 5).
Fiilin tekil şahıs durumları için (-te/-de) ve çoğul şahıs durumları için (-ten/-den) kullanılır.
Şimdi teker teker bu basamakları görelim:
1. Mastar fiil ile başlanir.
2. –en eki atılır.
3. Kalan kelimenin son hardine bakılir, soft ketchup yardımı ile (bkz. bir önceki paragraf) -te(n) veya -de(n) uygun olan seçilir.
4. Gerektiği durumlarda yazılış düzeltilir:
a. Eğer fiilin geri kalan kısmındaki sesli uzun sesli harf ise ve ardından bir sessiz
harf geliyor ise, sesli harfin yanına aynı sesli harften bir tane daha eklenir .
b. eğer fiil kökü iki aynı seslı harf ile bitiyor ise, biri atılır.
c. fiil kökü sonunda z harfi var ise harfi yerine s konur
d. fiil kökü sonunda v harfi var ise , yerine f konur
Bu işlemler sonucunda modifiye edilmiş fiil kökünü elde etmiş oluruz.
5. Fiil ekimi aşağıdaki durumlara göre yapılır:
ik : kök + -te/-de
je/jij, u : kök + -te/-de
hij, ze/zij, het : kök + -te/-de
we/wij : kök + -ten/-den
jullie : kök + -ten/-den
ze/zij : kök + -ten/-den
Örnek olarak, bu kuralları şu fillere uygulayalım: maken (yapmak), maaien (çim biçmek), lachen (gülmek) and halen (almak).
İlk dört basamağı uygularsak:
1. maken maaien lachen halen
2. mak- maai- lach- hal-
3. -k -i -ch -l
4. maak maai lach haal
5. Basamak uygulandığında:
ik maakte maaide lachte haalde
je/jij, u maakte maaide lachte haalde
hij, ze/zij, het maakte maaide lachte haalde
we/wij maakten maaiden lachten haalden
jullie maakten maaiden lachten haalden
ze/zij maakten maaiden lachten haalden
Fiilin –en’ siz hali d veya t ile bites bile kurallar eksiksiz uygulanmalıdır. Planten ((bitki) dikmek) ve leiden (öncülük etmek) fiillerini karşılaştıralım:
1. planten leiden
2. plant- leid-
3. -t -d
4. plant leid
5. Basamak uygulandığında:
ik plantte leidde
je/jij, u plantte leidde
hij, ze/zij, het plantte leidde
we/wij plantten leidden
jullie plantten leidden
ze/zij plantten leidden
Buradaki çift sessiz harfler, sanki tekmiş gibi telaffuz edilir dolayısı ile fiilin çoğul şahıs hallerinde şimdiki zaman (wij planten, wij leiden) ve tamamlanmamış geçmiş zaman (wij plantten, wij leidden) arasındaki bir fark duyulamaz.
Filin yazılımını düzeltmeden önce uygulanan 3. basamağın önemini göstermek için verhuizen (taşınmak) ve beloven (söz vermek) fiillerine bir göz atalım:
1. verhuizen beloven
2. verhuiz- belov-
3. -z -v
4. verhuis beloof
5. Basamak:
ik verhuisde beloofde
je/jij, u verhuisde beloofde
hij, ze/zij, het verhuisde beloofde
we/wij verhuisden beloofden
jullie verhuisden beloofden
ze/zij verhuisden beloofden
Fiilin yazılımını gerektiğinden erken düzeltirseniz, sonuç *ik verhuiste ve *ik beloofte olur.