Turkse Lessen 34
Het achtervoegsel -(
y)
ken
Het achtervoegsel -(
y)
ken (géén klinkerharmonie) is een achtervoegsel dat je gebruikt om een verband in de tijd uit te drukken tussen twee handelingen in een zin. Met verband in de tijd wordt hier bedoeld dat handelingen tegelijkertijd kunnen plaatsvinden, of na elkaar.
Het achtervoegsel -(
y)
ince
stam +
ince
Het achtervoegsel -ince (vier + tweevormige klinkerharmonie) is net als -(
y)
ken een achtervoegsel dat een verband legt in de tijd tussen twee handelingen in een zin. Het achtervoegsel -ince komt alleen achter een werkwoord voor, en wel direct achter de stam van het werkwoord.
Het achtervoegsel -(
y)
erek
Het achtervoegsel -(
y)
erek (tweevormige klinkerharmonie) is net als -(
y)
ince een achtervoegsel dat van een werkwoord een bijwoordelijke bepaling maakt. En ook hier legt het een bepaald verband tussen de handeling die het achtervoegsel krijgt en de handeling in de hoofdzin.
ki als los woord
Het woordje ki als los woord is een voegwoord dat twee zinnen verbindt en in het Nederlands vaak wordt vertaalt met het betrekkelijk voornaamwoord 'dat'. Bijzinnen met gebruik van het woordje
ki vormen een variant op de bijzinnen die we eerder hebben geleerd in de lessen 22, 23, 26 en 28.
De betrekkelijke bijzin
We kunnen de betrekkelijke bijzinnen die we eerder hebben geleerd ook in een vorm met ki zetten. Neem als voorbeeld de zin
Dün gördüğün Mustafa benim kardeşim. (Mustafa, die jij gisteren zag, is mijn broer.).
Bijzinnen met een denk-werkwoord
Het woordje ki komt wel geregeld voor als de inleiding van een bijzin als in de hoofdzin een werkwoord staat dat denken of constateren te maken heeft. We noemen aan aantal werkwoorden waarbij dit het geval is.
Directe rede
Een ander geval waarbij het woordje ki geregeld voorkomt is het uitdrukken van de directe rede. In het Nederlandse is dat een zin als: 'Piet zei: "Wat leuk dat je er bent
Het is allemaal zo erg ...
In constructies waarbij de hoofdzin uitdrukking geeft dat het allemaal zo erg, zo moeilijk, zo belangrijk is, dat het iets tot gevolgd heeft wat in een bijzin wordt uitgedrukt. Het betreft zinnen als: 'Het is allemaal zo erg, mooi, belangrijk, et cetera,
Vaste uitdrukkingen
Er is een aantal vaste uitdrukkingen, o.a.
Extra kracht bijzetten
Tenslotte nog een heel ander soort gebruik van het losse woordje ki. Dit keer niet als een koppelwoord tussen hoofdzin en bijzin, maar als een los woord om de uitspraak in een zin extra kracht bij te zetten.
Kar ve Çocuk
Welkom bij de selecte groep van leden die de basiscursus grammatica (les 1 t/m 35) hebben overleefd. Je bent nu een gevorderde leerling. Vanaf les 36 gaan we het daarom anders aanpakken. Je krijgt nu telkens een Turkse tekst te lezen, zonder vertaling. De woordjes en de oefeningen zijn afgestemd op deze tekst. De teksten - die veelal uit de praktijk afkomstig zijn - zullen hier en daar gevorderde grammatica bevatten, die niet direct in de voorgaande lessen is behandeld. In dat geval vertrouwen we er op dat je zelf je weg zoekt, bijvoorbeeld via de chat of het forum.
Het werkt het gemakkelijkst als je het volgende stappenplan aanhoudt:
ga naar de oefeningen en oefen eerst de woordenschat bij de les
lees vervolgens de tekst hieronder
maak de oefeningen bij de tekst
N.B. Als je de oefeningen in een apart venster opent, kun je tijdens het maken van de oefeningen nog terugvallen op de tekst. Ook kun je de tekst uitprinten voordat je naar de oefeningen gaat. De eerste tekst die we hebben geselecteerd, is afkomstig uit het kinderboek en heet
Kar ve Çocuk.
Kar ve Çocuk
Çocuk evinin camından dışarı baktı. Hayalleri cama takıldı. Parka gitmek istiyordu, diğer bütün çocuklar gibi. Salıncakta sallandıkça mutlu olacaktı çocuk. Dönme dolaplarda dönecekti. Sesi diğer çocukların seslerine karışacaktı. Bütün çocukların sesleri kuş seslerine karışacaktı. Ve çok mutlu olacaktı. Sadece parka gitmesi yetecekti. Başka bir şey istemiyordu. Mutlu olması için iki zincirin ucundaki küçük bir tahta parçası yetecekti ona. “Ah! şimdi parkta olabilseydim.” dedi. Elleri ile cama dokundu. Camın soğukluğu onun küçücük yüreğine. Mutlulukla arasındaki engeli cam olarak gördü birden. Bir de dışarıdaki bembeyaz örtüyü. Nasıl da her yeri kaplamıştı. Bir taraftan da küçük küçük beyaz tanecikler iniyordu gökyüzünden. Ne kadar da çoklardı. Sanki onlarda kendi aralarında oynuyordu. Bir sağa bir sola çığlık çığlığa koşuyordu. Tıpkı çocuklar gibi. Telaşlı ve ürkek birden bitiverecek gibi mutlulukları. Sanki birisi, “artık yeter şimdi eve gidiyoruz” diyecek alıp götürecekti hepsini.
Çocuk görünce baktığı camdan, küçük beyaz taneciklerin sevincini... Unutuverdi kendi içini saran kederini. Çekti camdan ellerini. Bahara erteledi parka gitme hayallerini. Çünkü isminin kar olduğunu öğrendiği bu küçük beyaz taneciklerin baharıydı içinde bulunduğu zaman. Isıttı küçücük yüreğinin içini, neşeli dansı kar tanelerinin. Bir de ilerideki okulun bahçesinde şen şakrak kar topu oynayan çocukların sesleri geldi kulağına, ne güzeldi. Çocukların yaptığı kömür gözlü, havuç burunlu kardan adamın gülümseyen yüzünü görünce, daha da sevdi kar tanelerini. Parka gitmiş kadar mutluydu sanki, içindeki coşkuyu haykırmak istiyordu.
Sesini duyurmak istercesine dünyadaki bütün kar tanelerine. “Sizi seviyorum kar taneleri! Hepinizi çok seviyorum!”diye bağırdı. Ve daha çabuk büyüyüp kar taneleri ile oynamanın hayallerine dalarken annesinin kendisine seslenen sesini duydu çocuk. Nasıl kar taneleri uça uça neşe ile iniyorsa yeryüzünün kucağına, çocuk da tıpkı kar taneleri gibi gitti uzandı annesinin kucağına.
Beluister de tekst
Je kunt bovenstaande tekst ook beluisteren. Druk hieronder op de afspeelknop. Lees meteen mee met de tekst om je uitspraak te verbeteren.
Aspectvormen
In de tekst komen twee werkwoordsvervoegingen voor, waarin een -(
y)
iver- vorm is terug te vinden. Het betreft de werkwoordsvervoegingen bit +
iver +
ecek =
bitiverecek en unut +
uver +
di =
unutuverdi.
Bijwoordelijke bepaling met -dikçe
In de zin
Salıncakta sallandıkça mutlu olacaktı çocuk. komt in het bijwoord
sallandıkça voor. Het is een vervoeging waarbij het werkwoord
sallanmak = 'schommelen' wordt omgevormd tot het bijwoord
sallandıkça iets betekent als 'Hoe meer ze schommelt ...'.
Tot slot
Mochten er in de tekst woorden of constructies voorkomen waarmee je moeite hebt, geef die dan aan de moderator door, zodat ik extra uitleg aan de les kan toevoegen.
ÖM ile soru cevaplamiyoruz! Forum'a yazın cevaplardan herkes yararlansın!