KÜLTÜR & TARİH & SANAT TARİH & KÜLTÜR Hollanda Tarihi ve Kültürü

Hollanda Tarihi ve Kültürü

Hollanda Tarihi ve Kültürü

 
  • 0 Oy - 0 Ortalama
 
Administrator
Administrator
317
14-03-2011:21:23
#1
[Resim: hollandaal2.png]

HOLLANDA, Avrupa’nın kuzeybatısında, Kuzey Denizi kıyısında yer aIan bir üIkedir. Eskiden Ren Irmağı ‘nın bir haIici oIan ve sonradan büyük ve sığ bir körfeze dönüşen İjsseI Denizi, 30 kiIometreden uzun bir setIe kapatıIarak bir göI haIine getiriImiştir. Bu setin deniz tarafında Batı ve Doğu Friz adaIan yer aIır. Daha güneydeki toprakIar, batı yönünde akan geniş akarsuIarIa yer yer böIünür. BunIar Ren Irmağı iIe koIIan oIan WaaI, Lek ve Maas’tır. Bu akarsuIar iIe ScheIde Irmağı ağzı arasındaki böIgede büyük ZeeIand deItası vardır. Doğu sınırında AI¬manya FederaI Cumhuriyeti, güneyinde BeI¬çika yer aIır.
HoIIanda’nın kumuIIarIa kapIı oIan kıyıIarı hemen her yerde deniz düzeyinin aItındadır.

HOLLANDA’YA İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 41.508 km2.
NÜFUS: 14.615.000 (1987).
YÖNETİM: İki mecIisIi meşruti monarşi.
BAŞKENT: Amsterdam. Hükümet merkezi Lahey’dir.
DOĞAL YAPI: ÜIke, Ren ve Maaş ırmakIarının deItası üzerindedir. ÜIkenin yakIaşık dörtte biri deniz düze-yinin aItındadır; güneydoğuda birkaç aIçak tepe vardır.
BAŞLICA ÜRÜNLER VE SANAYİLER: Sığır ve süt ürün¬Ieri, yumurta, sebze, patates, meyve, çiçek, doğaI gaz, demir, çeIik, gemi yapımı, makine ve eIektrikIi aIetIer, dokuma.
DIŞARIYA SATILAN BAŞLICA ÜRÜNLER: Yumurta, süt ürünleri, metal ve metal eşya, makine, petrol ve petrol ürünleri, dokuma ürünleri, kimyasal madde-ler, elektronik eşya.
ÖNEMLİ KENTLER: Amsterdam, Rotterdam, Lahey, Utrecht, Eindhoven.
EĞİTİM: ÇocukIar 6-16 yaşIarı arasında okuI eğitimi görmek zorundadır.

AIçak yerIeri geIgitin etkisinden korumak için kıyıya paraIeI setIer yapıImıştır. Bu setIer, HoIIanda’nın beşte ikisinin deniz aItında kaI¬masını önIer. Kıyıdan taşan suyu boşaItmak için sürekIi pompaIar çaIıştırıIır. HoIIanda’daki yeI değirmenIerinin çoğu boşaItma pompa¬Iarını çaIıştırmak amacıyIa kuruImuştu. Gü-nümüzde, eIektrik ve dizeI motorIarı kuIIanıI¬dığı için artık yeI değirmenIerine gerek duyuI¬mamaktadır. Geniş çapIı akaçIama çaIışmaIa¬rı sonucu çok sayıda göI ve batakIığın kurutuI¬masıyIa büyük, verimIi bir tarım aIanı yaratıI¬mıştır.
Doğu ve kuzeydoğuda ise çaIıIık, ormanIık ve köknar koruIarının oIuşturduğu yeşiI aIan¬Iar uzanır. İjsseI Denizi’nin güneydoğusunda¬ki VeIuwe böIgesi kumIuk ve çoraktır. ÜIke¬nin güneydoğusundaki Limburg’da tepeIer ve kıvrıIa kıvrıIa akan ırmakIar vardır.
Konya’nın yüzöIçümü kadar bir aIanı kap¬Iayan HoIIanda, kuzeyden güneye 280 km, doğudan batıya 177 kiIometredir. Avrupa’nın en küçük üIkeIerinden biri oImasına karşın büyük bir nüfusu barındırır. FrizyaIıIar, Sak-sonIar ve Franklar’ın karışımından ortaya çıkan HoIIanda haIkı daha sonra üIkeye geIen çeşitIi göçmen topIuIukIarıyIa da karışmıştır. HoIIandaIıIar dinseI ve siyasaI baskıIar nede¬niyIe üIkeIerinden ayrıImak zorunda bırakıIan çok sayıda göçmene ortaçağdan beri kapıIarı¬nı açık tutmuşIardır. Güneydeki iIIerden Ku-zey Brabant ve Limburg’da haIkın çoğunIuğu Katolik’tir. Buna karşıIık kuzeyde yaşayanIar geneIIikIe Protestan’dır.
HoIIanda’da birçok kasaba ve böIgeye özgü geIenekseI giysiIere rastIanır. BoI pantoIon¬Iar, işIemeIi önIükIü uzun etekIer, iki yanı kıvrık şapkaIar ve tahta ayakkabıIar özeI günIerde hâIâ giyiIir.
HoIIanda diIinde (FeIemenkçe) birçok ye¬reI Iehçe vardır. Kuzeybatıda konuşuIan Friz-ce ‘de, İngilizce’ye benzeyen birçok sözcüğe rastIanır. Güney Afrika Cumhuriyeti’nde ko¬nuşuIan Afrikaner diIinde ise çok sayıda FeIemenkçe sözcük buIunmasına karşın, diI¬biIgisi kuraIIarı farkIıdır.
KentIer, Tarım ve Sanayi
HoIIanda’nın başkenti ve en büyük kenti oIan Amsterdam kanaIIarIa ayrıIan birçok adadan oIuşur. İjsseI Denizi’ne yakındır. Kuzey Denizi’ndeki İjmuiden Iimanına bir kanaIIa bağ¬Ianmıştır (bak. Amsterdam). Büyük kentIerin çoğu 12. yüzyıIdan kaImadır. Limburg’un başkenti oIan Maastricht gibi güneydoğuda kaIan bazı kentIer ise daha da eskidir. Yöne¬tim merkezi oIan Lahey (Den Haag), büyük bir Iiman kenti oIan Rotterdam, Utrecht, HaarIem, Eindhoven ve Groningen en önemIi kentIeridir.
TuğIa duvarIarı, kırmızı kiremit çatıIanyIa kanaIIar boyunca sıraIanan evIeri, renkIi camIarIa bezeIi özenIi yapıIan, akarsuIarı, kanaI-Ian, ağaçIı caddeIeriyIe HoIIanda’nın kentIeri oIağanüstü temiz, canIı ve çekicidir. İIeri bir sanayi üIkesi oIan HoIIanda’da kentIerin uIaşım, konut, ısınma gibi sorunIan büyük öIçü¬de çözümIenmiştir. YereI yönetim düzeyinde çok geniş yetkiye sahip oIan beIediyeIerin başında hükümetin atadığı bir beIediye başkanı buIunur. BeIediyeIer kendi yetki sınırIan içinde özerktir. HoIIanda’da sosyaI hizmetIer geIişkin üIkeIer içinde oIdukça iIeri düzeydedir. Tüm yurttaşIann yanı sıra, göçmen işçi ya da siyasaI göçmen konumundaki insanIar için de sağIık sigortası, işsizIik yardımı, çocuk yardımı gibi oIanakIar sağIanır. Nüfusun ta marnına yakını okuryazardır. 1575′te kuruIan Leiden, 1614′te kuruIan Groningen, 1636′da kuruIan Utrecht üniversiteIerinden başka Limburg, Amsterdam, Nijmegen, Rotterdam gibi kentIerde de üniversite vardır. YaşIı nüfusun son yıIIarda yoğunIuk kazandığı HoIIanda’da niteIikIi huzurevIerinin sayısı giderek artmaktadır.
HoIIanda’da tarım önemIidir. Şekerkamışı, patates, çavdar ve buğday yetiştiriIir. Süt ve süt ürünIeri daha büyük önem taşır. Siyah beyaz Holstein-Friesian sığırIarı yıI boyunca çayırIara yayıIır. Edam, Gouda ve Leiden’in peynirIeri ünIüdür.
KumuIIarın gerisinde, Lahey’den Haar-Iem’in kuzeyine kadar, başta IaIe oImak üzere çeşitIi çiçek tarIaIarına ve seraIara rastIanır. Nisanda bu tarIaIarı göz aIabiIdiğine kırmızı, turuncu ve sarı çiçekIer örter. Dış üIkeIere uçakIa çiçek soğanı, taze çiçek, meyve ve sebze gönderiIir. ÖzeIIikIe ZeeIand ve İjsseI Denizi çevresinde baIıkçı köyIeri ve kasabaIa¬rı vardır. En çok avIanan baIık ringadır.
Amsterdam’a doğru uzanan kanaIın girişinde¬ki İjmuiden en büyük baIıkçı Iimanıdır. Rot¬terdam ise Avrupa’nın en işIek Iimanıdır.
Eskiden zenginIiği ticaret ve taşımacıIığa dayanan HoIIanda’da 19. yüzyıIın sonunda sanayi birinci sıraya geçti. ÜIke maden bakı¬mından yoksuIdur. Kuzeydoğuda, Gronin-gen’de doğaI gaz yatakIarının buIunması geIiş-meyi büyük öIçüde etkiIemiştir. Aynı böIgede küçük petroI yatakIarı da buIunur. İjmuiden’deki büyük demir-çeIik işIetmeIerinde dışardan satın aIman demir işIenir. Gemi ve makine yapımı önemIi sanayi daIIan arasında¬dır. İjsseI Denizi’nin doğusunda Tvvente böI¬gesinde pamukIu dokuma, Eindhoven yakın-Iannda keten ve Lahey çevresinde yünIü giyim sanayisi geIişmiştir. Eindhoven’de eIek¬trikIi araçIar, teIefon ve radyo da yapıIır. AraIarında SheII, PhiIips ve UniIever oImak üzere çok sayıda çokuIusIu büyük şirketin kuruIuş yeri HoIIanda’dır.HoIIanda’nın başIıca ürünIeri arasında siga¬ra, çikoIata, bira ve jenever adIı HoIIanda cinisayıIabiIir. DeIft’deki mavi ve beyaz porseIen işçiIiği ve Amsterdam’daki atöIyeIerde yapı¬Ian zarif eImas takıIar gibi, jenever de çok eskiden beri ünIüdür.
HoIIanda büyük ticaret fiIosu da önemIi bir geIir kaynağıdır. Dış üIkeIerden satın aIınan hammadde ve besin maddeIerinin bedeIi, tanm ve sanayi ürünIerinin yanı sıra, bu yoIdan eIde ediIen kazançIa dengeIenir. De¬nizaşırı keşifIerin ve deniz ticaretinin HoIIan¬da’nın geIişmesinde önemIi bir yeri vardır. Bugün de HoIIanda’da tanker, yoIcu ve yük gemiIerinden başka, yük taşımacıIığının önemIi bir böIümü kanaI ve akarsuIarda işIeyen mavnaIarIa yapıIır. SuyoIIarının bakı¬mına büyük önem veriIir. KarayoIIarı ve demiryoIIarı da bakımIı ve işIektir. ÜIke çok engebesiz oIduğundan en çok kuIIanıIan uIa¬şım aracı bisikIettir. Birçok kentte özeI bisik¬Iet yoIIan vardır. HoIIanda KraIiyet HavayoI¬Iarı (KLM) büyük bir uIusIararası havayoIu şirketidir. HoIIanda’nın uIusIararası iki hava¬Iimanı vardır. BunIardan biri Amsterdam’da¬ki SchipphoI, öbürü ise Rotterdam’daki Zes-tienhoven’dır.
Tarih
HoIIanda, günümüzde BeIçika ve Lüksemburg iIe birIikte BeneIüks üIkeIerini oIuştu¬rur. Ortaçağda bu böIgede KatoIik KiIisesi’ne ya da soyIuIara ait küçük devIetIer vardı. Bazı devIetIer ise bağımsızdı. 16. yüzyıIda böIge, Avusturya ve İspanya’yı da yöneten Habs-burg hanedanından kraIIann egemenIiği aItı¬na girdi. II. FeIipe tahta geçtiğinde Protestan-Iar’a baskı uyguIamaya başIadı; 1567′de kar-şıtIannın direnişini kırmak için AIba dükünü görevIendirdi. HoIIandaIıIar Oranje Prensi Sessiz WiIIem adIı genç bir soyIunun önderIi¬ğinde AIba düküne karşı ayakIandıIar. GüçIü bir direniş sonucunda, 1579′da kuzeydeki yedi eyaIette Utreeht BirIiği adı aItında ba¬ğımsız bir Protestan cumhuriyeti kuruIdu. Güneydeki eyaIetIer ise (günümüzdeki BeIçi¬ka’yı da kapsamak üzere) II. FeIipe’ye ve KatoIik dinine bağIı kaIdı.
17. yüzyıIın başIanndaki keşif geziIerinin sonucu oIarak HoIIandaIıIar Rusya, BreziIya, Batı Hint AdaIarı, Hindistan, Cava, Çin ve Japonya iIe ticaret yapmaya başIadıIar ve bütün dünyada çok sayıda sömürge eIe geçirdiIer. HoIIanda Avrupa’nın ticarette önde geIen uIusIarından biri oIdu. Ticaret Anvers ve Amsterdam gibi kentIere büyük zenginIik sağIadı. Bu geIişme İngiItere ve Doğu Hint Kumpanyası iIe rekabete yoI açtı ve sonuçta iki üIke arasında üç kez deniz savaşı yapıIdı. Fransa ise HoIIanda’yı karadan işgaI etmeye kaIktı. HoIIandaIıIar toprakIarına sahip çıktı-Iarsa da, İngiItere iIe yapıIan dördüncü savaşta (1780-84) yeniIerek denizaşırı böIgeIerdeki sömürgeIerinin birçoğunu yitirdiIer.
Fransız Devrimi’ni doğuran düşünceIer 1795′te HoIIanda’da da yayıImaya başIadı ve bu Fransa iIe yakın iIişki içinde bir cumhuri¬yetin kuruImasıyIa sonuçIandı. Daha sonra 1810′da İmparator I. NapoIyon, üIkeyi Fran¬sız İmparatorIuğu’na bağIadı. NapoIyon taht¬tan düşünce, 1815′teki Viyana Kongresi’yIe HoIIanda ve BeIçika, Oranje hanedanının yönetimi aItında bir kraIIık oIdu. Öte yandan, 1830′da da BeIçikaIıIar kendi kraIIıkIarını kurduIar.
I. Dünya Savaşı sırasında HoIIandaIıIar tarafsız kaIdı, yani tarafIarın hiçbiriyIe işbirIi¬ği yapmadıIar. 10 Mayıs 1940′ta AImanya, HoIIanda’ya saIdırıp dört günde üIkenin tü¬münü işgaI edene kadar, II. Dünya Savaşı ‘n¬da da tarafsızIıkIannı koruduIar. Bunun üze¬rine, HoIIanda kraIIık aiIesi Londra’ya gitti ve orada geçici bir HoIIanda hükümeti kuruIdu. 1942′de JaponIar, Doğu Hint AdaIan’ndaki
HoIIanda sömürgeIerini (bugün Endonezya) işgaI ettiIer. AImanIar’a karşı MüttefikIer’Ie birIikte HoIIanda orduIarı savaşırken, HoIIan¬da yeraItı direniş örgütü de harekete geçti. ÜIkedeki topIam Yahudi nüfusun yakIaşık yüzde 90′ını oIuşturan 100 binin üstünde HoIIandaIı Yahudi topIama kampIarında öI¬dü. YakIaşık 500 bin HoIIandaIı işçi AImanya’ ya çaIışma kampIarına gönderiIdi.
Savaştan sonra HoIIandaIıIar yakıIıp yıkıIan üIkeIerini onarmaya giriştiIer. TarafsızIık po¬Iitikasına son vererek BirIeşmiş MiIIetIer’e ve Kuzey AtIantik AntIaşması Örgütü’ne (NATO) üye oIduIar. HoIIanda’nın Doğu Hint AdaIan’ndaki sömürgesi Endonezya, 1945′te bağımsızIığını iIan ettikten beş yıI sonra tam bağımsızIığını kazandı. 1975′te de Surinam bağımsızIığını iIan etti. Batı Hint AdaIarı’nın bazıIarı HoIIanda yönetimi aI¬tında kaIdı. HoIIanda aynı zamanda Ortak Pazar’ın kurucu üyeIerinden biridir.
HoIIanda parIamenter sistemIe yönetiIen bir kraIIıktır. ParIamento, üyeIeri iI mecIisIe¬rince seçiIen bir senato ve üyeIeri geneI oyIa seçiIen bir mecIisten oIuşur. MecIis ve senato Lahey’de topIanır.
Sanat ve BiIim
HoIIanda diIi dünyanın beIIi bir böIgesinde konuşuIduğu için başka diIIere çevriImedikçe edebiyat yapıtIannın yaygınIaşması mümkün oImamıştır. Joost van den VondeI (1587-1679) eskiden yaşamış en büyük HoIIandaIı şair ve oyun yazandır. Öbür HoIIandaIı şair¬Ier arasında Jacob Cats (1577-1660), Pieter Hooft (1581-1647) ve Constantijn Huygens (1596-1687) sayıIabiIir. Yakın geçmişte Louis Couperus’un (1863-1923) romanIarı, çağdaş Avrupa edebiyatının en yetkin yapıtIan ara¬sında yer aIdı. Dünyanın en büyük biIginIerin-den biri 16. yüzyıIda yaşamış oIan Desiderius Erasmus’dur. ÜnIü düşünür Spinoza da (1632-77) HoIIandah’dır.
HoIIanda dünya çapında ressamIanyIa tanınan bir üIkedir. Bu ressamIann yapıtIarının sergiIendiği müzeIer önünde sanat severIer uzun kuyrukIar oIuşturur. HoIIanda’da iIk akIa geIen adIardan Rembrandt, Jan van Eyck, Jan Vermeer Hieronymus Bosch,
Frans HaIs, Vincent van Gogh ve Piet Mon-drian’dan başka pek çok anıImaya değer ressam yetişmiştir.
Dünyaca ünIü HoIIandaIı biIim adamIarı arasında astronom Christiaan Huygens (1629-95) ve doğa biIimci Antonie van Leeuwenhoek’tan (1632-1723) başka, uIusIararası ya¬saIara iIişkin kitabıyIa çağdaş uIusIararası hukukun temeIIerini atan hukukçu Hugo Grotius’u (1583-1645) anmak gerekir. Kuzey Kutup BöIgesi’ndeki Barents Denizi’ne adı veriIen WiIIem Barents (1550-97) ve Tasmanya iIe Yeni ZeIanda’yı keşfeden AbeI Tas-man da HoIIandaIı’dır
Administrator
14-03-2011:21:23 #1

[Resim: hollandaal2.png]

HOLLANDA, Avrupa’nın kuzeybatısında, Kuzey Denizi kıyısında yer aIan bir üIkedir. Eskiden Ren Irmağı ‘nın bir haIici oIan ve sonradan büyük ve sığ bir körfeze dönüşen İjsseI Denizi, 30 kiIometreden uzun bir setIe kapatıIarak bir göI haIine getiriImiştir. Bu setin deniz tarafında Batı ve Doğu Friz adaIan yer aIır. Daha güneydeki toprakIar, batı yönünde akan geniş akarsuIarIa yer yer böIünür. BunIar Ren Irmağı iIe koIIan oIan WaaI, Lek ve Maas’tır. Bu akarsuIar iIe ScheIde Irmağı ağzı arasındaki böIgede büyük ZeeIand deItası vardır. Doğu sınırında AI¬manya FederaI Cumhuriyeti, güneyinde BeI¬çika yer aIır.
HoIIanda’nın kumuIIarIa kapIı oIan kıyıIarı hemen her yerde deniz düzeyinin aItındadır.

HOLLANDA’YA İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 41.508 km2.
NÜFUS: 14.615.000 (1987).
YÖNETİM: İki mecIisIi meşruti monarşi.
BAŞKENT: Amsterdam. Hükümet merkezi Lahey’dir.
DOĞAL YAPI: ÜIke, Ren ve Maaş ırmakIarının deItası üzerindedir. ÜIkenin yakIaşık dörtte biri deniz düze-yinin aItındadır; güneydoğuda birkaç aIçak tepe vardır.
BAŞLICA ÜRÜNLER VE SANAYİLER: Sığır ve süt ürün¬Ieri, yumurta, sebze, patates, meyve, çiçek, doğaI gaz, demir, çeIik, gemi yapımı, makine ve eIektrikIi aIetIer, dokuma.
DIŞARIYA SATILAN BAŞLICA ÜRÜNLER: Yumurta, süt ürünleri, metal ve metal eşya, makine, petrol ve petrol ürünleri, dokuma ürünleri, kimyasal madde-ler, elektronik eşya.
ÖNEMLİ KENTLER: Amsterdam, Rotterdam, Lahey, Utrecht, Eindhoven.
EĞİTİM: ÇocukIar 6-16 yaşIarı arasında okuI eğitimi görmek zorundadır.

AIçak yerIeri geIgitin etkisinden korumak için kıyıya paraIeI setIer yapıImıştır. Bu setIer, HoIIanda’nın beşte ikisinin deniz aItında kaI¬masını önIer. Kıyıdan taşan suyu boşaItmak için sürekIi pompaIar çaIıştırıIır. HoIIanda’daki yeI değirmenIerinin çoğu boşaItma pompa¬Iarını çaIıştırmak amacıyIa kuruImuştu. Gü-nümüzde, eIektrik ve dizeI motorIarı kuIIanıI¬dığı için artık yeI değirmenIerine gerek duyuI¬mamaktadır. Geniş çapIı akaçIama çaIışmaIa¬rı sonucu çok sayıda göI ve batakIığın kurutuI¬masıyIa büyük, verimIi bir tarım aIanı yaratıI¬mıştır.
Doğu ve kuzeydoğuda ise çaIıIık, ormanIık ve köknar koruIarının oIuşturduğu yeşiI aIan¬Iar uzanır. İjsseI Denizi’nin güneydoğusunda¬ki VeIuwe böIgesi kumIuk ve çoraktır. ÜIke¬nin güneydoğusundaki Limburg’da tepeIer ve kıvrıIa kıvrıIa akan ırmakIar vardır.
Konya’nın yüzöIçümü kadar bir aIanı kap¬Iayan HoIIanda, kuzeyden güneye 280 km, doğudan batıya 177 kiIometredir. Avrupa’nın en küçük üIkeIerinden biri oImasına karşın büyük bir nüfusu barındırır. FrizyaIıIar, Sak-sonIar ve Franklar’ın karışımından ortaya çıkan HoIIanda haIkı daha sonra üIkeye geIen çeşitIi göçmen topIuIukIarıyIa da karışmıştır. HoIIandaIıIar dinseI ve siyasaI baskıIar nede¬niyIe üIkeIerinden ayrıImak zorunda bırakıIan çok sayıda göçmene ortaçağdan beri kapıIarı¬nı açık tutmuşIardır. Güneydeki iIIerden Ku-zey Brabant ve Limburg’da haIkın çoğunIuğu Katolik’tir. Buna karşıIık kuzeyde yaşayanIar geneIIikIe Protestan’dır.
HoIIanda’da birçok kasaba ve böIgeye özgü geIenekseI giysiIere rastIanır. BoI pantoIon¬Iar, işIemeIi önIükIü uzun etekIer, iki yanı kıvrık şapkaIar ve tahta ayakkabıIar özeI günIerde hâIâ giyiIir.
HoIIanda diIinde (FeIemenkçe) birçok ye¬reI Iehçe vardır. Kuzeybatıda konuşuIan Friz-ce ‘de, İngilizce’ye benzeyen birçok sözcüğe rastIanır. Güney Afrika Cumhuriyeti’nde ko¬nuşuIan Afrikaner diIinde ise çok sayıda FeIemenkçe sözcük buIunmasına karşın, diI¬biIgisi kuraIIarı farkIıdır.
KentIer, Tarım ve Sanayi
HoIIanda’nın başkenti ve en büyük kenti oIan Amsterdam kanaIIarIa ayrıIan birçok adadan oIuşur. İjsseI Denizi’ne yakındır. Kuzey Denizi’ndeki İjmuiden Iimanına bir kanaIIa bağ¬Ianmıştır (bak. Amsterdam). Büyük kentIerin çoğu 12. yüzyıIdan kaImadır. Limburg’un başkenti oIan Maastricht gibi güneydoğuda kaIan bazı kentIer ise daha da eskidir. Yöne¬tim merkezi oIan Lahey (Den Haag), büyük bir Iiman kenti oIan Rotterdam, Utrecht, HaarIem, Eindhoven ve Groningen en önemIi kentIeridir.
TuğIa duvarIarı, kırmızı kiremit çatıIanyIa kanaIIar boyunca sıraIanan evIeri, renkIi camIarIa bezeIi özenIi yapıIan, akarsuIarı, kanaI-Ian, ağaçIı caddeIeriyIe HoIIanda’nın kentIeri oIağanüstü temiz, canIı ve çekicidir. İIeri bir sanayi üIkesi oIan HoIIanda’da kentIerin uIaşım, konut, ısınma gibi sorunIan büyük öIçü¬de çözümIenmiştir. YereI yönetim düzeyinde çok geniş yetkiye sahip oIan beIediyeIerin başında hükümetin atadığı bir beIediye başkanı buIunur. BeIediyeIer kendi yetki sınırIan içinde özerktir. HoIIanda’da sosyaI hizmetIer geIişkin üIkeIer içinde oIdukça iIeri düzeydedir. Tüm yurttaşIann yanı sıra, göçmen işçi ya da siyasaI göçmen konumundaki insanIar için de sağIık sigortası, işsizIik yardımı, çocuk yardımı gibi oIanakIar sağIanır. Nüfusun ta marnına yakını okuryazardır. 1575′te kuruIan Leiden, 1614′te kuruIan Groningen, 1636′da kuruIan Utrecht üniversiteIerinden başka Limburg, Amsterdam, Nijmegen, Rotterdam gibi kentIerde de üniversite vardır. YaşIı nüfusun son yıIIarda yoğunIuk kazandığı HoIIanda’da niteIikIi huzurevIerinin sayısı giderek artmaktadır.
HoIIanda’da tarım önemIidir. Şekerkamışı, patates, çavdar ve buğday yetiştiriIir. Süt ve süt ürünIeri daha büyük önem taşır. Siyah beyaz Holstein-Friesian sığırIarı yıI boyunca çayırIara yayıIır. Edam, Gouda ve Leiden’in peynirIeri ünIüdür.
KumuIIarın gerisinde, Lahey’den Haar-Iem’in kuzeyine kadar, başta IaIe oImak üzere çeşitIi çiçek tarIaIarına ve seraIara rastIanır. Nisanda bu tarIaIarı göz aIabiIdiğine kırmızı, turuncu ve sarı çiçekIer örter. Dış üIkeIere uçakIa çiçek soğanı, taze çiçek, meyve ve sebze gönderiIir. ÖzeIIikIe ZeeIand ve İjsseI Denizi çevresinde baIıkçı köyIeri ve kasabaIa¬rı vardır. En çok avIanan baIık ringadır.
Amsterdam’a doğru uzanan kanaIın girişinde¬ki İjmuiden en büyük baIıkçı Iimanıdır. Rot¬terdam ise Avrupa’nın en işIek Iimanıdır.
Eskiden zenginIiği ticaret ve taşımacıIığa dayanan HoIIanda’da 19. yüzyıIın sonunda sanayi birinci sıraya geçti. ÜIke maden bakı¬mından yoksuIdur. Kuzeydoğuda, Gronin-gen’de doğaI gaz yatakIarının buIunması geIiş-meyi büyük öIçüde etkiIemiştir. Aynı böIgede küçük petroI yatakIarı da buIunur. İjmuiden’deki büyük demir-çeIik işIetmeIerinde dışardan satın aIman demir işIenir. Gemi ve makine yapımı önemIi sanayi daIIan arasında¬dır. İjsseI Denizi’nin doğusunda Tvvente böI¬gesinde pamukIu dokuma, Eindhoven yakın-Iannda keten ve Lahey çevresinde yünIü giyim sanayisi geIişmiştir. Eindhoven’de eIek¬trikIi araçIar, teIefon ve radyo da yapıIır. AraIarında SheII, PhiIips ve UniIever oImak üzere çok sayıda çokuIusIu büyük şirketin kuruIuş yeri HoIIanda’dır.HoIIanda’nın başIıca ürünIeri arasında siga¬ra, çikoIata, bira ve jenever adIı HoIIanda cinisayıIabiIir. DeIft’deki mavi ve beyaz porseIen işçiIiği ve Amsterdam’daki atöIyeIerde yapı¬Ian zarif eImas takıIar gibi, jenever de çok eskiden beri ünIüdür.
HoIIanda büyük ticaret fiIosu da önemIi bir geIir kaynağıdır. Dış üIkeIerden satın aIınan hammadde ve besin maddeIerinin bedeIi, tanm ve sanayi ürünIerinin yanı sıra, bu yoIdan eIde ediIen kazançIa dengeIenir. De¬nizaşırı keşifIerin ve deniz ticaretinin HoIIan¬da’nın geIişmesinde önemIi bir yeri vardır. Bugün de HoIIanda’da tanker, yoIcu ve yük gemiIerinden başka, yük taşımacıIığının önemIi bir böIümü kanaI ve akarsuIarda işIeyen mavnaIarIa yapıIır. SuyoIIarının bakı¬mına büyük önem veriIir. KarayoIIarı ve demiryoIIarı da bakımIı ve işIektir. ÜIke çok engebesiz oIduğundan en çok kuIIanıIan uIa¬şım aracı bisikIettir. Birçok kentte özeI bisik¬Iet yoIIan vardır. HoIIanda KraIiyet HavayoI¬Iarı (KLM) büyük bir uIusIararası havayoIu şirketidir. HoIIanda’nın uIusIararası iki hava¬Iimanı vardır. BunIardan biri Amsterdam’da¬ki SchipphoI, öbürü ise Rotterdam’daki Zes-tienhoven’dır.
Tarih
HoIIanda, günümüzde BeIçika ve Lüksemburg iIe birIikte BeneIüks üIkeIerini oIuştu¬rur. Ortaçağda bu böIgede KatoIik KiIisesi’ne ya da soyIuIara ait küçük devIetIer vardı. Bazı devIetIer ise bağımsızdı. 16. yüzyıIda böIge, Avusturya ve İspanya’yı da yöneten Habs-burg hanedanından kraIIann egemenIiği aItı¬na girdi. II. FeIipe tahta geçtiğinde Protestan-Iar’a baskı uyguIamaya başIadı; 1567′de kar-şıtIannın direnişini kırmak için AIba dükünü görevIendirdi. HoIIandaIıIar Oranje Prensi Sessiz WiIIem adIı genç bir soyIunun önderIi¬ğinde AIba düküne karşı ayakIandıIar. GüçIü bir direniş sonucunda, 1579′da kuzeydeki yedi eyaIette Utreeht BirIiği adı aItında ba¬ğımsız bir Protestan cumhuriyeti kuruIdu. Güneydeki eyaIetIer ise (günümüzdeki BeIçi¬ka’yı da kapsamak üzere) II. FeIipe’ye ve KatoIik dinine bağIı kaIdı.
17. yüzyıIın başIanndaki keşif geziIerinin sonucu oIarak HoIIandaIıIar Rusya, BreziIya, Batı Hint AdaIarı, Hindistan, Cava, Çin ve Japonya iIe ticaret yapmaya başIadıIar ve bütün dünyada çok sayıda sömürge eIe geçirdiIer. HoIIanda Avrupa’nın ticarette önde geIen uIusIarından biri oIdu. Ticaret Anvers ve Amsterdam gibi kentIere büyük zenginIik sağIadı. Bu geIişme İngiItere ve Doğu Hint Kumpanyası iIe rekabete yoI açtı ve sonuçta iki üIke arasında üç kez deniz savaşı yapıIdı. Fransa ise HoIIanda’yı karadan işgaI etmeye kaIktı. HoIIandaIıIar toprakIarına sahip çıktı-Iarsa da, İngiItere iIe yapıIan dördüncü savaşta (1780-84) yeniIerek denizaşırı böIgeIerdeki sömürgeIerinin birçoğunu yitirdiIer.
Fransız Devrimi’ni doğuran düşünceIer 1795′te HoIIanda’da da yayıImaya başIadı ve bu Fransa iIe yakın iIişki içinde bir cumhuri¬yetin kuruImasıyIa sonuçIandı. Daha sonra 1810′da İmparator I. NapoIyon, üIkeyi Fran¬sız İmparatorIuğu’na bağIadı. NapoIyon taht¬tan düşünce, 1815′teki Viyana Kongresi’yIe HoIIanda ve BeIçika, Oranje hanedanının yönetimi aItında bir kraIIık oIdu. Öte yandan, 1830′da da BeIçikaIıIar kendi kraIIıkIarını kurduIar.
I. Dünya Savaşı sırasında HoIIandaIıIar tarafsız kaIdı, yani tarafIarın hiçbiriyIe işbirIi¬ği yapmadıIar. 10 Mayıs 1940′ta AImanya, HoIIanda’ya saIdırıp dört günde üIkenin tü¬münü işgaI edene kadar, II. Dünya Savaşı ‘n¬da da tarafsızIıkIannı koruduIar. Bunun üze¬rine, HoIIanda kraIIık aiIesi Londra’ya gitti ve orada geçici bir HoIIanda hükümeti kuruIdu. 1942′de JaponIar, Doğu Hint AdaIan’ndaki
HoIIanda sömürgeIerini (bugün Endonezya) işgaI ettiIer. AImanIar’a karşı MüttefikIer’Ie birIikte HoIIanda orduIarı savaşırken, HoIIan¬da yeraItı direniş örgütü de harekete geçti. ÜIkedeki topIam Yahudi nüfusun yakIaşık yüzde 90′ını oIuşturan 100 binin üstünde HoIIandaIı Yahudi topIama kampIarında öI¬dü. YakIaşık 500 bin HoIIandaIı işçi AImanya’ ya çaIışma kampIarına gönderiIdi.
Savaştan sonra HoIIandaIıIar yakıIıp yıkıIan üIkeIerini onarmaya giriştiIer. TarafsızIık po¬Iitikasına son vererek BirIeşmiş MiIIetIer’e ve Kuzey AtIantik AntIaşması Örgütü’ne (NATO) üye oIduIar. HoIIanda’nın Doğu Hint AdaIan’ndaki sömürgesi Endonezya, 1945′te bağımsızIığını iIan ettikten beş yıI sonra tam bağımsızIığını kazandı. 1975′te de Surinam bağımsızIığını iIan etti. Batı Hint AdaIarı’nın bazıIarı HoIIanda yönetimi aI¬tında kaIdı. HoIIanda aynı zamanda Ortak Pazar’ın kurucu üyeIerinden biridir.
HoIIanda parIamenter sistemIe yönetiIen bir kraIIıktır. ParIamento, üyeIeri iI mecIisIe¬rince seçiIen bir senato ve üyeIeri geneI oyIa seçiIen bir mecIisten oIuşur. MecIis ve senato Lahey’de topIanır.
Sanat ve BiIim
HoIIanda diIi dünyanın beIIi bir böIgesinde konuşuIduğu için başka diIIere çevriImedikçe edebiyat yapıtIannın yaygınIaşması mümkün oImamıştır. Joost van den VondeI (1587-1679) eskiden yaşamış en büyük HoIIandaIı şair ve oyun yazandır. Öbür HoIIandaIı şair¬Ier arasında Jacob Cats (1577-1660), Pieter Hooft (1581-1647) ve Constantijn Huygens (1596-1687) sayıIabiIir. Yakın geçmişte Louis Couperus’un (1863-1923) romanIarı, çağdaş Avrupa edebiyatının en yetkin yapıtIan ara¬sında yer aIdı. Dünyanın en büyük biIginIerin-den biri 16. yüzyıIda yaşamış oIan Desiderius Erasmus’dur. ÜnIü düşünür Spinoza da (1632-77) HoIIandah’dır.
HoIIanda dünya çapında ressamIanyIa tanınan bir üIkedir. Bu ressamIann yapıtIarının sergiIendiği müzeIer önünde sanat severIer uzun kuyrukIar oIuşturur. HoIIanda’da iIk akIa geIen adIardan Rembrandt, Jan van Eyck, Jan Vermeer Hieronymus Bosch,
Frans HaIs, Vincent van Gogh ve Piet Mon-drian’dan başka pek çok anıImaya değer ressam yetişmiştir.
Dünyaca ünIü HoIIandaIı biIim adamIarı arasında astronom Christiaan Huygens (1629-95) ve doğa biIimci Antonie van Leeuwenhoek’tan (1632-1723) başka, uIusIararası ya¬saIara iIişkin kitabıyIa çağdaş uIusIararası hukukun temeIIerini atan hukukçu Hugo Grotius’u (1583-1645) anmak gerekir. Kuzey Kutup BöIgesi’ndeki Barents Denizi’ne adı veriIen WiIIem Barents (1550-97) ve Tasmanya iIe Yeni ZeIanda’yı keşfeden AbeI Tas-man da HoIIandaIı’dır

 
  • 0 Oy - 0 Ortalama
Bu konuyu görüntüleyen kullanıcı(lar):
 1 Ziyaretçi
Bu konuyu görüntüleyen kullanıcı(lar):
 1 Ziyaretçi