İNGİLTERE’DEKİ GURBETÇİNİN YURTDIŞI BORÇLANMA ve EMEKLİLİK HAKKI
Hemen belirtelim ki, bir kişinin Türk sosyal güvenlik sisteminde emekli olması yaş, sigortalılık süresi ve ödenmiş asgari prim günü şartlarının hepsinin yerine getirilmiş olmasına bağlıdır. Bu ise emekli olacak kişinin sigortalılık statüsüne ve ilk sigortaya girdiği tarihe göre belirlenir.
Örneğin; Bir bayan gurbetçimiz İngiltere’ye gelmeden önce SSK kapsamında 16.05.1992 tarihinden itibaren 380 gün Türkiye’de çalışması varsa SSK kapsamında 5525 gün, 20 yıl sigortalılık süresi ve 48 yaşında emekli aylığına hak kazanır. İngiltere’de geçen çalışma, bir yıla kadar işsizlik veya boşta geçen süre ile ev hanımlığı sürelerini borçlanarak 5525 günü tamamlayabilir. Veya 3600 gün, 15 yıl sigortalılık süresi ve 58 yaşında da emekli olma imkanı vardır.
Yine örneğin; İngiltere’ye gelmeden önce 23.06.1987’den itibaren Bağkur’a tabi ödenmiş prim günü olan bir erkek İngiltereli gurbetçimiz ise Bağkur kapsamında yurtdışı sürelerinden çalışma ve işsizlik sürelerini borçlanarak 9000 (25 yıl) prim gününü tamamlayıp 50 yaşında emekli aylığına hak kazanır. Diğer bir imkanı ise 5400 günle 58 yaşında emekli olmak.
Kısacası yurtdışı borçlanma gurbetçimizin Türkiye’deki en son sigortalılık statüsüne, emeklilik şartları da tabi olduğu sigortalılık statüsündeki ilk sigorta girişine göre belirlenir.
İngiltere’deki gurbetçinin Türkiye’de sigorta girişi yoksa bu durumda 2008 yılındaki kanun değişikliğinden sonra 3201 sayılı kanuna göre yurtdışı borçlanması Bağkur (4b) kapsamında yapılır.
İngiltere Emeklilik Sigortası (National Insurance Contribution Office) Rejimine giriş tarihi Türkiye için de sigortaya ilk giriş tarihi sayılır mı?
Yukarıda açıkladığımız gibi Türkiye’de eski sigorta girişi olup daha sonra İngiltere’ye gelen gurbetçimizin sigortalılık statülerinin değiştirilmesi mümkün olmakla birlikte ilk defa sigortaya giriş tarihi problemi yoktur.
Ancak Türkiye’de hiç sigorta girişi olmayan yurtdışındaki ve dolayısıyla İngiltere’deki gurbetçinin İngiltere sigorta sistemine (National Insurance Contribution Office) ilk sigorta girişi Türkiye için de ilk sigorta girişi sayılır mı? Bu konu çok önemli zira emekli olmaya hak kazandıran şartlar buna göre belirleniyor.
Yurtdışında ilk sigorta girişinin Türkiye’de de ilk sigorta girişi sayılması Türkiye ile o ülke arasında bir sosyal güvenlik sözleşmesi yapılması ve o sözleşmede yurtdışındaki ilk sigorta girişinin Türiye için de ilk sigorta girişi sayıldığına dair açık bir hüküm olmasına bağlıdır. Bu iki şartın bir arada yerine getirilmesi gerekir.
Örneğin Türkiye ile Almanya Sosyal Güvenlik Sözleşmesi ve bu sözleşmenin 29/4 maddesinde açıkça Alman Emeklilik Kasasına ilk sigorta girişinin Türkiye için de ilk sigorta girişi sayılacağına dair hüküm var. Bununla Türkiye’de hiç sigorta girişi olmayan bir bayan 2016 yılında Türkiye’de bir haftalık çalışma yaptıktan sonra Almanya’daki sigortaya ilk giriş tarihi olan 3.3.1984 tarihi esas alınarak 3600 günle 58 yaşında emekli aylığına hak kazanabiliyor.
İngiltere açısından bakıldığında ise Türkiye Cumhuriyeti ile İngiltere arasında 01.06.1961 tarihinde yürürlüğe giren ve halen yürürlükte olan Sosyal Güvenlik Sözleşmesi bulunuyor. Ancak bu sözleşmede İngiltere Emeklilik Sigortasına (National Insurance Contribution Office) tabi ilk sigorta girişinin Türkiye için de ilk sigorta girişi sayılacağına dair açık bir hüküm bulunmuyor.
Hatta Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) 11.09.2014 tarihindeki kanun değişikliğinden sonra 29.09. 2014 tarihli ve 2014/27 sayılı genelgesi ile hangi ülkelerdeki ilk sigorta girişlerinin Türkiye için de ilk sigorta girişi sayılacağını belirlemiştir. Buna göre ilk sigorta girişiyle ilgili sözleşmesinde hüküm olan ülkeler Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna Hersek, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İsviçre, Kanada, Kebek, KKTC, Lüksemburg, Makedonya ve Slovakya olarak sıralanmış, daha sonra 1.9.2016 tarihli ve 2016/20 sayılı genelge ile bu ülkelere İtalya ve Kore de eklenmiştir. Görüldüğü gibi bu ülkeler arasında sözleşmeleri olmasına rağmen kuzey ülkeleri diyebileceğimiz İngiltere, İsveç, Norveç, Finlandiya ve Danimarka bulunmuyor.
Mahkeme yolu ile İngiltere’deki ilk sigorta girişi Türkiye için de saydırılabilir mi?
Maalesef bunun için de olumlu bir cevap vermek mümkün değildir. Her ne kadar Türkiye Cumhuriyeti ile İngiltere arasında halen yürürlükte olan Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin “İhtiyarlık Aylığı” başlıklı II.Kısımının 14. maddesine dayanılarak davalar açılmış ise de Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin 26.11.2015 günlü ve 2015/16273- 20657 sayılı içtihadında da belirtildiği gibi “… Sözleşmenin 14. maddesi kısmi sözleşme aylığına ilişkin olup, akit taraflardan herhangi birinde gerçekleşen sigortaya giriş tarihinin, âkit tarafın iç hukuk mevzuatına göre yaşlılık aylığına hak kazanma koşullarının belirlenmesinde sigortalılık başlangıç tarihi olarak kabul edilmesi gerektiğine dair bir hüküm bulunmamaktadır….. Mahkemece, İngiltere’de işe giriş tarihi olan 06.04.1994 tarihinin Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul edilemeyeceğinden dolayı davanın reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı biçimde kabulüne karar verilmesi, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir. ” denilerek mahkemelerce de kabul edilmemektedir.
İngiltere’deki gurbetçinin emeklilik şartları nasıl belirlenecek?
3201 sayılı yurtdışı borçlanma kanunun 5. maddesinin 2 ve 3. fıkraları şöyledir; “ (2) Sosyal güvenlik kanunlarına tabi hizmetleri olanların, borçlandıkları gün sayısı, prim ödeme gün sayıları ile ilgili hizmetlerine katılır. Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülür. (3) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayan istek sahiplerinin sigortalılıklarının başlangıç tarihi, borçlarını tamamen ödedikleri tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülen tarihtir”
Örneğin; 1.1.1969 doğumlu İngiltere’deki bayan bir gurbetçimiz çocuk yaşlarda İngiltere’ye gelmiş ve bir ara 3.7.1990 tarihinde Türkiye’de bir haftalık sigortalı çalışmıştır. Bu gurbetçimizin 3201 sayılı kanunun 1. maddesi gereğince 18 yaşını doldurduğu 1.1.1985 tarihinden itibaren yurtdışındaki sürelerini borçlanıp bedelini yatırdığımızda sigorta girişi 3.7.1990 tarihinden borçlandığı süre kadar geriye götürülecek ve ilk sigorta girişi 01.01.1985 olacaktır. Bu durumda 1990 yılındaki sigorta girişine göre SSK kapsamında 20 yıl sigortalılık süresi, 5450 günle 47 yaşında emekli olacağına 1985 tarihindeki sigorta girişine göre 5000 günle 41 yaşında emekli aylığına hak kazanacaktır.
Örneğin; Aynı gurbetçimiz yaz tatilinde 7.7.2013 tarihinde Türkiye’de sigorta girişi yapmıştır. Bu halde 18 yaşını doldurduğu 01.01.1985 tarihinden itibaren yurtdışı sürelerinden maalesef en az 7200 gününü borçlanmak zorundadır. Zira 20 yıllık sigortalılık süresi 7200 gün yapmaktadır. Bu süreyi borçlandığında sigorta girişi 7.7.2013 tarihinden geriye doğru 7200 gün götürülerek 7.7.1993 ilk sigorta girişi olarak kabul edilecek emeklilik yaşı ise 50 olacaktır.
Örneğin; Aynı bayanın hiç sigorta girişi yapmadığını kabul edelim. Bu durumda sigortalılık statüsü Bağkur olacaktır. Bağkur kapsamında emekli olabilmek için bayanın yine en az 7200 gün borçlanma şartı vardır. Ancak bu defa sigorta başlangıcı en son borçlanma bedelini yatırdığı tarihten geriye götürülerek tespit edilecektir. En son borçlanma bedelini 07.02.2017 tarihinde yatırmış ise bu tarihten geriye doğru 7200 (20 yıl) götürülerek 07.02.1997 bulunacak ve Bağkur kanununa göre yapılacak hesapla 53 yaşında emekli aylığına hak kazanacaktır.
Yurtdışı borçlanma nasıl yapılmalı?
Yukarıda izah ettiğimiz esaslara göre İngiltere’deki bir gurbetçimiz kendisi için en iyi emeklilik ve emekli aylığı şartlarını belirlemek üzere Türk konsolosluklarındaki çalışma ateşeliklerinden, medyada yapılan reklamlara aldanmadan bu konuda uzman ve güvenilir Türk hukuku avukatlarıyla sosyal güvenlik uzmanlarından bilgilenmelidir.
Özellikle Türkiye’de eski tarihli sigorta girişleri olmayan gurbetçilerimizin arzu ederlerse öncelikle Türkiye’de kısa süreli ve usulüne uygun bir SSK girişi yapmasını tavsiye ederiz. Her ne kadar yatırılacak prim gün sayısı Bağkur için de SSK için de erkeklerde 9000, kadınlarda 7200 gün ve her ikisi için de en az 5400 gün olsa da bu SSK girişi emekli aylığında Bağkurdan borçlanılan aynı sürelere göre % 25 daha fazla emekli aylığı almalarını sağlar.
Başvuru için hangi belgeler gerekiyor?
İngiltere’deki gurbetçiler yurtdışı borçlanma için durumlarına göre aşağıdaki belgeleri başvuru formlarına eklemelidirler.
1) Sigortalılık sürelerini belgelemek üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ataşeliğinden “Hizmet Belgesi” alınmalıdır. (Bu belge özellikle erkek gurbetçilerimiz için mutlaka gereklidir) Ataşeliğin bu belgeyi düzenleyebilmesi için;
a) National Insurance Contributions Record (İngiltere Sigorta Kaydı) ibraz edilmedir. Bu belge aşağıdaki Kurumdan verilen telefon numarası aranarak temin edilebilir:
H&M Revenue and Customs
National Insurance Contribution Office
Telefon Numarası: 0 3000 560 629
Şayet bu belgede belirtilen sigortalılık süreleri yetersiz veya eksik ise Ataşeliğe ayrıca;
P60 yılsonu belgesi
Ücret bordroları (Payslip’ler)
Son ücret bordrosu (Kendi namına çalışanlarda son prim ödeme belgesi) da ibraz edilerek daha fazla süre için hizmet belgesi düzenletilebilir. Hizmet belgesinin düzenlenmesi için ayrıca;
b) Türk pasaportu/pasaportları ve nüfus cüzdanı/mavi kartın ibrazı da gerekmektedir.
Hizmet belgesi için bizzat Konsolosluğa gitmek gerekmemekte posta yolu ile de belgenin temini mümkün olmaktadır.
2) İşveren olarak kendi nam ve hesabına (serbest) çalışanlar için ayrıca, çalıştıkları işkolunda kurulu oda, birlik, dernek gibi yetkili meslek kuruluşunca düzenlenen onaylı hizmet belgesi ya da vergi dairesinden alacakları kendi adlarına çalıştırdıkları işyerini de gösteren durum belgesi, (Bu belge özellikle erkekler için mutlaka gereklidir)
3) Ev kadını olarak geçen süreleri borçlanacak vatandaşlarımızın ise ikamet sürelerini Başkonsolosluğun Noter Bölümünden “ikamet belgesi” alarak belgelemeleri gerekir Bu işlem için Noter bölümüne başvurmadan önce Başkonsolosluğun internet sitesi üzerinden randevu almalı. Bu ikamet belgesinin alına bilmesi için Konsolosluğa İngiltere’ye ilk girişten itibaren tüm T.C. pasaportları ibraz edilmelidir. Pasaport üzerinden tam belgeleme yapılamadığı veya İngiltere’ye ilk defa giriş yapılan pasaportun mevcut olmadığı durumlarda GP’den, Home Office’ten veya Belediye’den alınacak bir belge ile ikamet adresini belirten bir fatura ibraz edilebilir. (Bu belge özellikle kadınlar için mutlaka gereklidir)
4) İlgili kurumdan temin edilen çalışma ve hizmet sürelerini gösteren belgelerin tamamının Konsoloslukça onaylanmış Türkçeye tercümeleri gerekmektedir.
5) Konsolosluk çalışma ateşeliğinden “Yurtdışı Hizmet Belgesi” düzenletilmesi halinde ilgili kurumdan temin edilen çalışma ve hizmet sürelerini gösteren belgelerin tamamının Konsoloslukça onaylanmış Türkçeye tercümelerine gerek bulunmamaktadır.
Başvuru belgelerini temin eden gurbetçimiz SGK internet sayfasından, çalışma ateşeliklerinden veya başvurdukları avukat veya sosyal güvenlik uzmanlarından temin edecekleri “Yurtdışı Hizmet Borçlanması Talep Dilekçesi” ile doğrudan Türkiye’de SGK’ya başvurularını yapabilecekleri gibi İngiltere’den de taahhütlü veya iadeli taahhütlü posta yolu ile başvurularını yapabilirler.
Başvuracak gurbetçimiz Türkiye’deki Adres Kayıt Sisteminde bir adresi varsa o yer Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne veya Merkezine, sistemde adresleri kayıtlı değilse nüfusa bağlı oldukları yer Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne veya Merkezine başvurularını yapmalıdır.
İngiltere’deki gurbetçimiz arzu ederse bizimle irtibat kurup vereceği bir vekaletname ile yurtdışı borçlanma ve emekli maaşı bağlatma işlemlerini bizim aracılığımızla yaptırabilir. info@av-yilmaz.de
Kaynak: Av. Şerif Yılmaz
.png?dateline=1683647797){kind=avatar}