Mantar Hastalıkları Nedenleri ve Tedavisi
Çoğu zaman hepimiz için baş belası olabilecek bir rahatsızlık mantarlar. Özellikle gün boyu ayakkabıların içinde terleyen ayaklarımızda bu durumla sıklıkla karşılaşabiliriz. Temel olarak mantar hastalıkları korunma gerekliliği, uzun tedavi süreçleri ve tekrar edebilme ihtimalleri sebebiyle özel dikkat gerektiren rahatsızlıklardır.
Mantar Hastalığı Nedir?
Çok eski çağlardan beri en sık görülen deri enfeksiyonları mantarlardır. Mantarlar doğada sayıca çok fazla olan genellikle nemli ve havasız ortamlarda yaşamaya elverişli yaşayan canlılardır. Mantar rahatsızlıkları çok büyük kitleleri etkilemekte ve çoğu zaman kişide büyük rahatsızlık oluşturmadığından tedavi için başvuran hastaların sayısı az olmakta ve kişiden kişiye bulaşılırlığı artmaktadır.
Bakteriler gibi mantarlarda mikroorganizmalardır. Mantarlar özellikle dermatofit dediğimiz türleri keratin denilen derinin üst tabakası,saç ve tırnak gibi dokuları severek bu alanlarda hastalık oluşturmaktadır. Mantarın yerleşmesi için mutlaka nemin de bulunması gerekir.
![[Resim: t%C4%B1rnak-mantar%C4%B12.jpg]](http://www.birazsaglik.com/wp-content/uploads/2012/09/t%C4%B1rnak-mantar%C4%B12.jpg)
Mantar hastalıklarının oluşumuyla ilgili ana neden her zaman bir başka mantarlı dokudan bulaşmadır. Bu doğadan da kaynaklanabilir başka bir insandan da. Özellikle yaz aylarında gerekli önlemlerin ihmaliyle mantar hastalığının bulaşması oldukça kolaylaşır. Özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerle, antibiyotik kullananlarda ve küçük çocuklarda mantar enfeksiyonu görülme sıklığı daha fazla olmaktadır.
Mantar hastalığı genellikle ayak parmaklarında ve kasıklarda görülür.
Mantar Hastalığının Sebepleri Nelerdir?
Mantar hastalığının yayılımını ve bulaşmasını kolaylaştıran etkenler olarak aşağıdakiler sayılabilir.
-Ayakların ve ellerin nemli, ıslak bırakılması, yıkamadan yada havuz ve denizden sonra yeterince kurulanmaması mantar hastalıklarının oluşumu için gerekli nemi sağlayabilir.
-Özellikle yaz aylarında kapalı ayakkabıların giyilmesi hem gerekli nemli ortamı hem de bu mantarlar için gerekli oksijensiz ortamın oluşmasına yardım edebilir.
-Yaz aylarında derinin uzun süre oluşan terden arındırılmaması mantar hastalıklarına neden olabilir.
-Kişisel hijyene özen gösterilmemesi mantar hastalığının kişiler arasında bulaşmasını kolaylaştırabilir. Terlik, çorap, ayakkabı, havlu gibi ortak kullanılan eşyalar yada havuz , plaj gibi ortak kullanım alanları da mantar hastalıklarının üremesi ve bulaşması için uygun bir ortamdır. Ayrıca tırnak makası, törpü gibi aletler vasıtasıyla tırnak mantarının bulaşması kolaylaşabilir.
-Özellikle askerlikte, sporcularda, gençlerde ve genel olarak fazla terleyen kişilerde mantar enfeksiyonları çok daha sık görülür.
Mantar özellikle kıvrımlı deri bölgelerine yerleşebilir. Bu bölgelerde genellikle net sınırlı kızarıklık görülebilir. Genellikle aşırı kaşıntılıdır. Tırnağa yerleşmişse şekil ve renk değişikliği gözlenebilir. Ayırıcı tanıyı koymak için mutlaka bir hekime başvurmak gerekir.
En Sık Görülen Mantar Hastalıkları Çeşitleri Nelerdir?
Mantar türleri değişiklik gösterse bile tedavide önemli bir değişiklik yoktur.
Tinea pedis (Ayak Mantarı): Genellikle ayak parmaklarını tutan mantar hastalığıdır. Beyazlaşma,deride soyulma ve kaşıntı genel belirtileridir. Daha ilerlemiş vakalarda enfeksiyon görülebilir. Ayak mantarlarına dermatofit ya da candida denilen maya mantarı sebep olabilir. Hasta iyi sorgulanırsa benzer yakınmaların ailenin diğer fertlerinde de olduğu görülebilir. Genellikle insandan insana aynı terlik, çorap, ayakkabının giyilmesi ile, hamamlar ya da havuz gibi mekanlardan ya da askerlik süresinde uzun süre bot giyimi sırasında oluşabilir.
Tinea korporis: Vücudun herhangi bir alanında meydana gelen mantar hastalığı ismidir. Vücutta mantar bir alandan kızarıklık,pullanma kaşıntı yakınmasıyla başlayıp çevreye doğru bir halka şeklinde yayılır. En sık kasıklar ve eller tutulur. Erkeklerde en fazla kasık, kadınlarda ise nemli bir bölge oluşturan göğüs altlarında görülmektedir. Kadınlarda göğüs altları ve çocuklarda bez bölgesinde candida dediğimiz maya mantarı sıklıkla etkendir.
Tinea kapitis (Saç Kıran): Kafa derisi yada saçları tutan mantar enfeksiyonudur. Özellikle çocuklarda görülür. İnsandan insana bulaşan tiplerinde genellikle saçların döküldüğü bir alan ve bu alanda hafif kızarıklık, pullanma oluşur. Saçlar çabuk ele gelir ve kısa sürede saçsız bir alan oluşur. Hayvanlardan bulaşan tinea kapitiste iltihaplanma çok fazladır. Kızarıklık belirgindir.
Onikomikoz: Tırnaklarda meydana gelen mantar hastalığıdır. Özellikle ayak tırnaklarında birinde yada hepsinde tırnak altında kalınlaşma, renk değişimi ya da çürük ağaç gibi tırnakta çabuk kopmalar olabilir. El tırnakları daha az oranda tutulur. Ayak tırnaklarının tutulumu genellikle ayak mantarına eşlik eder. Bu enfeksiyonda da başkasının kullandığı terlik, ayakkabı ya da hamam, havuz,askerlik gibi ortamlar ya da çıplak ayakla dolaşma suçlanabilir.
Ayrıca sakallarda yerleşen bir mantar türü olarak Tine barbae görülebilir.
Ayrıca yeni doğanlarda ağız bölgesinde pamukçuk türü mantarlara sıkça rastlanabilir. Pamukçuk tedavisinde en basit yöntemlerden bir tanesi ılık suda hazırlanmış karbonat çözeltisi pamukla uygulanabilir ancak eğer geçmiyorsa mutlaka doktor-eczacı danışmanlığında bir tedavi belirlenmelidir.
Mantar Hastalıklarının Tedavisi
Mantar hastalıklarının tedavisinde ilk basamak mantar oluşumu için gerekli nedenlerin ortadan kaldırılmasıdır. Bölgenin nemden arındırılması amacıyla iyice kurulanması ve pudra kullanılması etkili olabilir. Ayrıca ayakkabı, terlik, havlu, iç çamaşırı, tırnak makası gibi kişiye özel ürünlerin temizliği oldukça önemlidir. Ayrıca bu ürünler kişiye ait olmalı, kesinlikle ortak kullanımda olmamalıdır. Mantar hastalığının tedavisinde hastanın ailesinin yada ev arkadaşlarının temizliği oldukça önemlidir. Gerekli durumlarda tedaviye onlarda dahil edilmelidir.
Mantar tedavisinde diğer bir aşama ise antifungal (mantar karşıtı), antimikotik ilaçların kullanımıdır. Bu amaçla topikal -deriden uygulanan- kremler ve yaygın, dirençli vakalarda ve tırnak mantarlarında ağız yoluyla alınan tabletler, kapsüller doktor kontrolünde kullanılabilir. Son yıllarda ağız yoluyla alınan mantar ilaçlarında ciddi gelişmeler yaşanmıştır.
Tedavi genellikle 3-4 haftayı bulabilir. Tırnak mantarlarında (onikomikozis) ise tedavi dört aya ulaşabilir. Uygulanan tedavinin sürekliliği önemlidir. Kesinlikle ilaçlar doktor ve eczacı danışmanlığında, önerilen şekilde kullanılmalıdır.
Kronik bir rahatsızlığı bulunan hastalar, özellikle karaciğer rahatsızlığı olanlar ilaçlı tedavi planlama aşamasında doktor ve eczacılarını bilgilendirmelidirler. Diyabette ise mantar hastalıklarının tedavisi ileri dönemlerde daha ciddi problemlerle karşılaşmamak için oldukça önemlidir.
Tedavinin başarılı olması durumunda değerlendirilmesi gereken önemli bir durum ise mantarın tekrar nüks etmesidir.
Mantar Hastalıklarından Korunma
Mantar hastalıklarından korunmada kişisel temizlik oldukça önemlidir ancak tabi ki bu yeterli değildir. Başkalarıyla kullanmak sorunda olduğumuz ortak alanlar, ortak kullanıma sahip eşyalar mantar hastalıklarının bulaşması için önemli neden teşkil ederler.
Bu konuda genel olarak dikkat edilmesi gereken hususlar:
-Havuz ve plaj gibi alanların kullanımından sonra mutlaka ayaklar iyice yıkanmalı ve kurulanmalıdır.
-Ailede mantar hastalığı geçiren kişiler varsa kişisel eşyalar mutlaka ayrılmalıdır.
-Her zaman bulaşmaya neden olabilecek eşyalar kişisel kullanımda olmalıdır.
-Derinin ph dengesini bozacak aşırı terleme durumlarını ortadan kaldırılmalıdır.
-Vücudun aşırı terleme gösteren bölgeleri her zaman temiz tutulmalı ve gerekli durumlarda pudra kullanılmalıdır.
-Ayakkabılar temiz tutulmalı ve kullanılmadığı zamanlarda pudralanarak saklanmalıdır.
Mantar beslenebildiği sürece yayılma göstermektedir. Ancak diyabet gibi kronik bir hastalık olması durumunda mantar enfeksiyonu başka enfeksiyonlara da yol açabilir. Bu nedenle diyabetik ayak bakımı önemlidir.
